367 - Wantrouwen in de wandelgangen: het Binnenhof van moederschoot naar betonnen bunker

Binnenkort zijn er Tweede-Kamerverkiezingen. En die vinden plaats in een gepolariseerde, soms zelfs vijandige politieke cultuur, waarin spindoctors een strakke regie handhaven. En als een politicus twijfelt, tonen de media weinig begrip. Hoe komt dat, hoe is dat ontstaan? We bespreken het met een veteraan uit de politieke journalistiek: Jan Tromp (1949, Vara, Haagse Post en Volkskrant). En met een jonge Haagse journalist: Coen van de Ven (1992, De Groene Amsterdammer). Zij constateren dat politiek en pers van elkaar zijn vervreemd. Ze vormen niet meer één familie, zoals vroeger. En ze hebben een interessante stelling: ook de gebouwen waarin politiek en pers met elkaar verkeren, beïnvloeden hun werkwijze. Van het oude Binnenhof in de jaren ’70, een heus doolhof, via de nieuwbouw in de jaren ’90 naar de betonnen bunker met doodlopende gangen nu. Jaap Jansen en PG Kroeger praten met ze naar aanleiding van hun boek dat vandaag verschijnt: Wantrouwen in de wandelgangen. *** Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show! Als vriend kun je meedingen naar een exemplaar van het boek van Tromp en Van de Ven. Uitgeverij Balans stelt er vijf beschikbaar. Op de site kun je (maar alleen als je vriend bent of het nu nog snel wordt) lezen hoe je in aanmerking kunt komen! Heeft u belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij nemen contact met u op Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier *** Winston Churchill zei over het Britse Lagerhuis: "Wij vormen onze gebouwen en daarna vormen onze gebouwen ons." Nergens beleef je dit zozeer als in de Haagse politiek. Het oude Binnenhof 1a had allerlei kleine ingangen en was een doolhof van kruip-door-sluip-door nissen en gangen. Er heerste de wet van de permanente krapte. Zelfs de groene bankjes in de vergaderzaal waren te nauw, zegt Jan Tromp. "Iedereen zat op elkaars lip en dat zorgde voor een cultuur van intimiteit, ontmoeting en vertrouwen." Tromp vond het zowel een huiskamer als een moederschoot. En sociëteit Nieuwspoort was een verlengstuk van die huiselijkheid voor de avond en de nog latere uren. Het effect was dat de discussies permanent en heftig waren, dwars door partijen en redacties heen. Pers en Kamerleden waren leden van eenzelfde stam, leek het wel. "Je was natuurlijk kritisch en scherp, dat wist je ook van elkaar. Maar je naaide de ander niet." Het veranderde met de nieuwbouw in 1992. Modieuze termen als openheid en transparantie domineerden, ook fysiek en logistiek in het nieuwe parlementsgebouw. Tromp en Van de Ven vonden verrassende reflecties daarop, bijvoorbeeld van een haast profetische Ruud Lubbers. En de nieuwe zaal bereikte al snel exact het omgekeerde van wat de Kamerleden was voorgespiegeld. De Kamer was een kantoorgebouw geworden en een beetje een Amerikaanse Mall met roltrappen. Nieuwe fenomenen doken op, van de 'patatbalie' tot de macht van de spindoctor. Kamerleden werden afgericht op beeldvorming en eenvormige boodschappen. Misschien wel vooral uit angst dat de wispelturige kiezers complexe, gelaagde boodschappen niet meer wilden begrijpen. In die nieuwbouw werd de televisie dominant, na de vele decennia waarin in het oude Binnenhof de krant en het weekblad, de journalist met pen en schrijfblok de toon aangaven. Met het besluit om in 2021 tijdelijk te verhuizen ontstond een nieuw breukvlak in de politieke cultuur van pers en parlement. Men ging van dat kantoor naar een besloten burcht. In die vroegere kantoortoren van Buitenlandse Zaken lopen alle gangen dood. Er zijn geen echte wandelgangen meer. Hoe kunnen zo nog ontmoeting, dialoog en intimiteit ontstaan? En een deel van de media wil ook nog dat hun verslaggevers dagelijks voor entertainment zorgen. Het advies aan Coen van de Ven van Jaïr Ferwerda om voortaan met een groene plopkap zijn werk te gaan doen is onbedoeld veelzeggend. De verhoudingen tussen pers en politici zijn verzakelijkt. Bij beiden is een sterk toegenomen nadruk ontstaan zich te richten op 'controle'. Niet zozeer analyse en proberen te begrijpen wat er gebeurt en wat politici drijft. Beeldtaal en filmpjes op sociale media zijn dominant. Focus op 'relletjes', van 'de ophef van de dag' en 'verkleutering', zoals Tromp het noemt. Want er moet wel wat te lachen zijn, hè? Daarbij noteren de auteurs een opvallend verschijnsel. Doordat politiek en media ervan uit gaan dat burgers geen afwegingen, gelaagdheid, twijfel en voortschrijdend inzicht meer accepteren, moet de politicus zich uitdrukken in uniforme soundbites. Vragen van journalisten krijgen een antwoord van voorlichters en spindoctors, alsof een Kamerlid niet over de eigen portefeuille zou kunnen spreken. Het is wrange ironie dat men van politici authenticiteit eist en ze juist daarom slechts door anderen 'voorgekookte' oneliners mogen brengen. *** Verder kijken Jan Driessen (Netwerk) voelt in 1991 al nattigheid Van Mierlo (D66) en Schmelzer (KVP) nemen afscheid van de oude Tweede Kamer (1992) De laatste aflevering van Den Haag Vandaag uit de oude vergaderzaal (1992) Opening nieuwe Tweede-Kamerzaal met toespraken van Kamervoorzitter Deetman en premier Lubbers (1992) *** Verder luisteren 351 - Politiek als hartstocht: drie jonge bewindslieden uit het kabinet-Den Uyl vijftig jaar later 297 - De kwestie-Arib en de Tweede Kamer als prettig gestoorde anarchie 249 - Gedrag en omgangsvormen in de Tweede Kamer 232 – Kabinetsformatie 2021: Kan de Kamer haar rol wel aan? En wat te doen met antidemocratische partijen?  210 - Kabinetsformatie 2021: Herman Tjeenk Willink over het verval van de democratische rechtsorde 208 - Max Weber: wetenschap als beroep en politiek als beroep 161 - Hans van Mierlo, een politieke popster 127 - De geheime politieke memoires van Ruud Lubbers 74 - Nooit Gebouwd Den Haag 62 - 100 jaar radio: Hans Prakke en Wilco Boom over politieke radioverslaggeving 43 - Binnenhof: eeuwenoud ratjetoe 33 - Special: Leven en werk van Max van Weezel. Met Mark Rutte, Khadija Arib, Esther Voet, Alexander Pechtold, PG Kroeger en Thijs Broer *** Tijdlijn 00:00:00 – Deel 1 00:46:55 – Deel 2 01:51:34 – Einde  Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.